ความหมาย/สาระสำคัญ

ปัจจุบันการดำเนินธุรกิจเป็นไปอย่างกว้างขวาง การชำระหนี้เงินค่าสินค้าเพื่อการอุปโภคบริโภคต่าง ๆนั้นไม่อาจกระทำได้ด้วยการจ่ายเงินสดเหมือนเช่นแต่ก่อนได้ ดังนั้นจึงมีการตราพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ.2534 ฯ เพื่อคุ้มครองการชำระหนี้ต่างๆโดยการออกเช็ค ซึ่งด้วยวิธีการดังกล่าวนี้เองเป็นที่นิยมอย่างกว้างขวาง เนื่องจากไม่จำต้องจ่ายหรือชำระหนี้ด้วยเงินสดอีกต่อไป แต่การชำระหนี้ด้วยการสั่งจ่ายเช็คนั้นจะต้องเป็นการออกเช็คเพื่อชำระหนี้มีอยู่จริงและบังคับได้ตามกฎหมายด้วยจึงจะได้รับความคุ้มครองจากกฎหมายดังกล่าว โดยตามพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ.2534 มาตรา 4 ได้บัญญัติการสั่งจ่ายเช็คเพื่อชำระหนี้จะเป็นความผิดและได้รับความคุ้มครองจากกฎหมายนี้ต้องมีลักษณะหรือมีการกระทำอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้

 (1)   เจตนาที่จะไม่ให้มีการใช้เงินตามเช็คนั้น

(2)   ในขณะที่ออกเช็คนั้นไม่มีเงินอยู่ในบัญชีอันจะพึงให้ใช้เงินได้

(3)   ให้ใช้เงินมีจำนวนสูงกว่าจำนวนเงินที่มีอยู่ในบัญชีอันจะพึงให้ใช้เงินได้ในขณะที่ออกเช็คนั้น

(4)   ถอนเงินทั้งหมดหรือแต่บางส่วนออกจากบัญชีอันจะพึงให้ใช้เงินตามเช็คจนจำนวนเงินเหลือไม่เพียงพอที่จะใช้เงินตามเช็คนั้นได้

(5)   ห้ามธนาคารมิให้ใช้เงินตามเช็คนั้นโดยเจตนาทุจริต (มาตรา 4 วรรคหนึ่ง)ซึ่งความผิดอันเกิดจากการใช้เช็คตามพระราชบัญญัตินี้จะเป็นความผิดก็ต่อเมื่อ ได้มีการยื่นเช็คเพื่อให้ใช้เงินโดยชอบด้วยกฎหมาย และธนาคารได้ปฏิเสธไม่ใช้เงินตามเช็คนั้น โดยความผิดดังกล่าวมีโทษปรับไม่เกินหกหมื่นบาท หรือจำคุกไม่เกินหนึ่งปี หรือทั้งจำทั้งปรับ (มาตรา 4 วรรคสอง)

ดังที่กล่าวมาข้างต้นแล้วว่า การสั่งจ่ายเช็คที่จะเป็นความผิดตามพระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดอันเกิดจากการใช้เช็ค พ.ศ.2534 นั้น จะต้องเป็นการสั่งจ่ายเช็คเพื่อชำระหนี้ที่มีอยู่จริงและหนี้ดังกล่าวนั้นต้องเป็นหนี้ที่ชอบด้วยกฎหมายด้วย ดังนั้นหากมูลหนี้ที่สั่งจ่ายเช็คเพื่อชำระนั้นเป็นหนี้ที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายเสียแล้ว การสั่งจ่ายเช็คเพื่อชำระหนี้ดังกล่าวก็จะไม่ได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายดังกล่าว กรณีต่อไปนี้เป็นกรณีมูลหนี้ตามเช็คที่ไม่มีอยู่จริงและไม่สามารถบังคับได้ตามกฎหมาย

1.สัญญาเช่าซื้อนั้น ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือท่านว่าเป็นโมฆะ เช่นนี้แล้วหากสั่งจ่ายเช็คเพื่อชำระค่างวดรถยนต์โดยไม่มีสัญญาเช่าซื้อ เช่นนี้เป็นหนี้ที่ไม่มีอยู่จริงและไม่อาจบังคับได้

2.ออกเช็คเพื่อชำระหนี้การพนัน ถือว่าไม่มีมูลหนี้ต่อกัน

3.ออกเช็คเพื่อชำระหนี้กู้ยืมเงิน แต่หลักฐานแห่งการกู้ยืมนั้นทำขึ้นภายหลังที่ออกเช็คแล้ว แม้กระทำในวันเดียวกันก็ตาม ถือว่าขณะที่ออกเช็ค หนี้นั้นเป็นหนี้ที่ไม่มีอยู่จริง

การฟ้องร้องดำเนินคดีเช็ค

คดีเช็คนั้นเป็นความผิดอาญาประเภทความผิดอันยอมความได้ ผู้เสียหาย(ผู้ทรงเช็ค)สามารถแจ้งความร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนหรือฟ้องร้องดำเนินคดีภายในกำหนดเวลา 3 เดือนนับแต่วันที่เช็คถูกธนาคารปฏิเสธการใช้เงินตามวิธีการของธนาคาร มิเช่นนั้นแล้วคดีเช็คในส่วนคดีอาญาเป็นอันขาดอายุความ แต่ทั้งนี้ไม่ตัดสิทธิการฟ้องร้องดำเนินคดีในทางแพ่งด้วย

คดีเช็คนั้นเมื่อต้องฟ้องคดีจำเป็นต้องกระทำด้วยความรวดเร็ว เนื่องจากมีอายุความที่สั้น ดังนั้นแล้วเมื่อได้นำเช็คเรียกเก็บเงินตามวิธีของธนาคารแล้ว และธนาคารคืนเช็คแล้ว ควรเร่งดำเนินการนำเช็คและใบคืนเช็ค พร้อมด้วยเอกสารหลักฐานที่เป็นมูลหนี้ที่ออกเช็คเพื่อชำระหนี้นำมาฟ้องร้องดำเนินคดีต่อศาลหรือแจ้งความร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนต่อไป